Şüphesiz ki elektrik, insanlık tarihinin en büyük buluşlarından birisidir. İnsanlık elektriksiz bir hayat düşünemez, elektrik olmadan adeta yaşayamaz. Elektrik enerjisi günlük hayatımızda eğitimden ulaşıma, sanattan haberleşmeye, ekonomiden endüstriye, sağlıktan eğlenceye her alanda kullanılmaktadır. İnsan hayatına sağladığı faydaların yanında dikkatli olunmadığı takdirde çok büyük zararlara, hatta ölümlere bile sebebiyet verebilir.
Yangın kaynaklarına bakıldığında; elektrik kaynaklı çıkan yangınların sayısı da oldukça fazladır. Standartlara uyulmadığı, kontrollerinin sağlanmadığı, tasarımlarının doğru ve uygun bir şekilde yapılmadığı, yönetmeliklere uyulmadığı, görevli ve yetkililerin görevini doğru yapmadığı sürece yangın riski çok yüksek olup, elektrik yangınlarına doğru müdahale yönteminin uygulanması da son derece önemlidir.
Yanma olayı yanıcı maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşur. Elektrik yangınlarının oluşma nedenleri diğer yangınlar ile aynı değildir İşletmelerde ve enerji nakil hatlarında elektrikten kaynaklı yangın oluşabilmesi için ark olması gerekmektedir. Ark ise ortamda oluşan iki zıt yüklü kutup arasında elektrik akımının kısa devre yaparak akması esnasında ortaya çıkan kıvılcımdır. Özetle elektrik patlamasıdır. Ark, anlık olarak gerçekleşmektedir. Arkın oluşması, oluştuğu devrede maddi hasara neden olabileceği gibi, meydana geldiği bölge civarında bulunan insanlarda, hayvanlarda ve bitkilerde son derece ciddi zararlara neden olabilir.
Bakım ve onarım her işletmenin olmazsa olmazıdır. Bakımlar sırasında rutin işler esnasında fark edilmeyen kablo ezilmeleri, gevşek bağlantılar vb. uygunsuz durumlar tespit edilebilir. Bunların bakım esnasında fark edilmesi ve değiştirilmesi olası bir yangını önleyecektir. Bakım ve onarımda fark edilemeyen kablo ezilmeleri aşırı ısınma sonucunda yangına neden olur.
Gevşek bağlantılar başlangıçta fark edilemeyen arklar oluşturur. Bu arklar yüksek ısı değerlerine sahip olduğundan; önce gevşek bağlantı elemanının daha sonrasında da diğer malzemelerin yanmasına neden olur. Faz çakışmaları da kısa devre oluşturacağından yangın çıkmasına neden olur. Dış mekân tesisatların gelişi güzel yapılmaması, gerekli yalıtımların yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde ek noktalarında çevre şartlarının (sıcaklık, hava, rüzgar, yağmur,kar) meydana getirdiği olumsuz özelliklerden kaynaklanan yangınlar yine kaçınılmaz olacaktır.
RÜZGAR
Doğa olaylarının neden olduğu yangınların başında rüzgâr gelir. Şiddetli rüzgâr, elektrik enerjisi taşıyan bakır veya alüminyumdan oluşan iletken tellerin salıncak gibi sallanarak birbirine temas etmesine sebep olur. Bu durumda iletken teller arasında ark oluşur. Bu arkın ısı değeri çok yüksektir. Bu sebeple çevrede bulunan kuru ot, kuru saman ve ağaç gibi yanıcı maddeler tutuşarak yangın oluşmasına sebep olur. Özellikle 34,5 kV, 154 kV ve 380 kV luk hatların sehim hesaplarının yapılırken çevresel faktörlerinde dikkate alınması gerekmektedir.
Rüzgâr aynı zamanda kontrolsüz büyüten ve görevlilerce zamanında kesilmeyen veya budanmayan ağaçların enerji nakil hatlarına değmesine de sebep olur. Belki aklınıza yaş ağaç yanar mı sorusu gelebilir. Direnci büyük olsa da yaş ağaç iletken özelliği taşır. Ağaçtan yangın eşiği olan 300 mA akım geçmesi ağacın yanmasına yeterlidir. Zamanında müdahale edilmezse yangına sebebiyet verir. Enerji nakil hattı üzerindeki koruma elemanları olan sigortalar, termik manyetik şalterler, kesiciler bu kadar küçük akımı algılamaz ve devreyi açıp enerjiyi kesmez. Bu gibi yangınlarda enerji kesilmeden yangına müdahale edilmemelidir.
Enerji nakil hatlarına çok yakın ağaçlar rüzgâr olmadan da hat lara değerek yine yangına sebep olabilirler. Ağaçlar dikilirken yetkili kişilerin buna dikkat etmesi gerekir.
YAĞMUR
Enerji nakil hatları elektrik direklerine halk arasında fincan diye tabir edilen izolatörler ile tutturulur. İzolatörler genellikle porselen veya camdan yapılır. Bilerek veya bilmeyerek atılan taşlar, sıkılan ateşli silahlar nedeniyle bu izolatörler kırılır veya çatlar. Kırılan veya çatlayan yere toz dolar. Yağmur yağdığında çatlaktaki toz elektrik enerjisini direğin gövdesine kaçırmaya başlar. Zayıf bir ihtimalde olsa yangın çıkmasına sebep olabilir. Bunun yanı sıra çevredeki canlıların çarpılmalarına hatta ölmelerine sebep olabilir.
KAR
Kış mevsiminde yağan kar, enerji nakil hatlarında buzlanmaya sebep olur. Havadaki nem ile hava soğukluğunun etkisiyle tel üzerindeki kar buza dönüşür ve gittikçe kalınlaşır. Buz yükünün ağırlığıyla iletken teller kopar. Yerleşim yerlerindeki iletkenler ağaçların veya binaların üzerine düşer. Eğer koruma elemanları enerjiyi kesmezse yangın çıkmasına sebebiyet verebilir.
YILDIRIM
Yıldırım, bulut ile yer arasında meydana gelen yüksek gerilimli bir elektrik boşalmasıdır. Yıldırımın meydana gelebilmesi için bulut ve yerin farklı elektrik yüklerine sahip olması ve belirli bir potansiyel farka erişmesi gerekmektedir. Genellikle bulutun yere yakın olan bölümleri negatif, yer ise pozitif yüklü elektriğe sahiptir. Bazı koşullarda bunun tersi de olabilir. Bulutla yer arasındaki potansiyel farkı artarak belirli bir değere eriştiğinde, hava iletken olmamasına rağmen hava içerisinde iletken bir kanal oluşur ve elektriksel boşalma başlar, yani yıldırım meydana gelir. Yıldırım olayı, her ne kadar yıldırım düşmesi olarak bilinse de bulut ile yer arasındaki negatif ve pozitif elektrik yüklerinin pozisyonlarına göre bazen buluttan yere doğru, bazen de yerden buluta doğru olmaktadır. Yıldırım, ister buluttan yere isterse yerden buluta doğru olsun gerilim ve akım değeri çok yüksek olduğu için hattı üzerinde yanıcı bir madde var ise yangına sebep verir.
ELEKTRİK KAYNAKLI YANGINLAR
Orman Genel Müdürlüğünden alınan verilere göre, 2017 yılında yanarak zarar gören alan Adana’da 162 hektar, Mersin ilinde 928 hektar ve ülkemizde ise toplam 23986 hektardır. Ülkemizde elektrik hatları sebebiyle çıkan yangınlardan 2330 hektar alan zarar görmüştür.
03.08.2012 tarihinde S. İlçesi K. köyü E. mevkiinde meydana gelen yangın olayının A5 ve A6 elektrik direkleri arasındaki tellerin birbirine temas etmesi neticesinde kıvılcım çıkartarak enerji nakil hattı altındaki otları tutuşturarak yangına sebebiyet verdiği anlaşılmıştır.
TEDAŞ’a ait enerji nakil hattının 31/7/2008 saat 12.30 da şiddetli poyraz nedeniyle tellerin birbirine temas etmesi sonucu oluşan kıvılcımın, enerji nakil hattının hemen altındaki tarladaki anızları tutuşturmasından çıktığı belirlenmiştir.
